“Met veel trots en bravoure worden de Olympische Spelen op dit moment gehouden in de hoofdstad van het Chinese keizerrijk, Beijing. En opnieuw zijn de moslims de pineut. We gaan vrolijk schaatsen, skiën en bobsleeën en kijken voor het gemak de andere kant op. We scharen ons aan de kant van de topdog, want tja, we doen nog altijd business met China.”

In een theatertraining onderging ik ooit een fascinerende oefening: de groep werd gesplitst in twee rijen. De ene rij was de topdog, de andere de underdog. Telkens moest een tweetal van topdog en underdog een scene spelen, waarbij de topdog moest winnen en de underdog verliezen. Het maakte niet uit waar de scene over ging. Hoe meer de topdog kon winnen en de underdog kleineerde, treiterde of molesteerde, hoe beter de scene. Eveneens: hoe meer de underdog kon verliezen, klaagde, zielig was, slachtoffer speelde, hoe sterker het spel. Het leverde fascinerend theater op.

Vele jaren later – in 2003 – stapte ik een wonderlijke wereld binnen. Ik ging traumahulpverlening geven aan jonge acteurs in de Gazastrook. Ik kwam in de wereld van de ultieme underdog. In de 15 jaar dat ik in Gaza kwam zag ik dat wat de Gazanen ook deden – zielig zijn, razend worden, aanslagen plegen, zich neer laten schieten – ze niet uit de rol konden komen die hun door de wereld was toebedeeld. Tweeduizend jaar lang waren de joden de underdog geweest – vervolgd, gedood, gediscrimineerd en gekleineerd – maar sinds de afgrijselijke gebeurtenissen van de Holocaust hadden ze besloten die rol nooit meer te dragen. Ze schoven de Zwarte Piet door naar een ander volk: De Palestijnen. De Israeliërs verjoegen de Palestijnen van hun land en uit hun dorpen, en creëerden twee enclaves – De Westbank en Gaza – waar ze de underdog militair onder de duim hielden, onderdrukten, bombardeerden en langzaam economisch en humanitair tot waanzin dreven. De wereld keek gelaten toe.

Toen de Gazastrook vorig jaar 11 dagen werd gebombardeerd, zei de Nederlandse minister president: ‘Israël heeft het recht zichzelf te verdedigen.’ Blijkbaar schaarden wij, de toeschouwers, ons aan de kant van de Joden, de topdog. Wat er met de underdog, de moslims, gebeurde leek er niet toe te doen.

Het deed me denken aan een situatie vele jaren daarvoor. De situatie in Srebrenica, Yoegoslavië, werd steeds nijpender, en de topdog aldaar, Mladic, maakte aan de Nederlandse officier Karremans duidelijk dat er maar één de baas was. Aangezien er vanuit Europa geen militaire luchtsteun kwam konden Karremans en de Nederlandse militairen niets anders doen dan met de staart tussen de benen verdwijnen. 8000 moslims werden vermoord.

In de jaren erna vroeg ik me vaak af: Wat als deze 8000 mannen geen moslims waren geweest, maar Belgen, of Fransen, of Nederlanders, was er dan wel luchtsteun gekomen? Waren de moslims de collectieve underdog, die je naar believen kon laten doden of afmaken? Dat maakte immers niet uit? Speelde het feit dat ze moslims waren een (onbewuste) rol in het hele spel?

Doordat ik in mijn tijd in de Gazastrook steeds meer moslims leerde kennen, begon mijn eigen beeld te kantelen. Ik was een typische ‘topdog’ geweest: een westerse blanke man, christelijk opgevoed, Gymnasium en gestudeerd, getrouwd en een appartement in het centrum van Amsterdam. Maar geleidelijk brokkelde mijn toppositie af en belandde ik zelf aan de onderkant van de samenleving. Ik kwam in een scheiding, verloor gezin, huis en werk, maakte schulden en kon in 2003 maar op één plek betaald aan het werk: in de Gazastrook. Hoera. Ik was beland bij de groep van de underdogs en leerde de wereld te zien vanuit hun perspectief. Ik begreep hun situatie steeds beter en begon van de mensen waar ik mee werkte te houden. Ik zag met afgrijzen aan hoe de mensen in Gaza – twee miljoen moslims in een gebied van 10 bij 40 kilometer – keer op keer werden gebombardeerd: in 2008, 2009, 2014 en 2021. En Nederland maar roepen dat ze achter Israël stonden. Het was godgeklaagd.

Maar gestaag veranderde er iets in mij: Een joodse wijze vrouw waar ik contact mee had, had me gemaand de situatie ook eens van de andere kant te gaan bekijken. Als ik de Gazanen op de een of andere manier wilde helpen, moest ik naar de andere kant van de muur: naar de Israeliërs. Niet veel later ging ik traumaworkshops geven aan Israëlische mannen, kwam mijn boek over persoonlijke ontwikkeling voor mannen uit in het Hebreeuws en ging ik lezingen geven in Israël. Van het kamp van de underdog kwam ik in het kamp van de topdog. Ik zag echter dezelfde problemen, dezelfde verhalen in een ander jasje. Ook van deze mensen ging ik houden. Tijdens een lezing in Jeruzalem besefte ik: ik heb twee harten nodig. Ik houd zowel van de Palestijnen als van de Israeliërs, van de moslims als van de joden. Vanaf dat moment wist ik dat ik geen partij meer kon trekken voor de een of de ander.

Ik worstelde echter met mijn eigen – westerse – achtergrond. De rol van de Nederlandse regering begon me namelijk steeds meer te irriteren. Waarom keken we tegen moslims aan alsof ze een soort untermensch waren? Die je naar gelang kan commanderen, negeren of bombarderen? Srebrenica, Gaza, Syrië, Irak, Iran… Het patroon was overduidelijk. Wij voelen ons als westerse, Christelijke wereld superieur aan de wereld van de moslims. Dat was al duidelijk tijdens de kruistochten duizend jaar geleden, waarin we het Heilige Land moesten bevrijden van de islamitische barbaren. De strijd tegen de Hamas, Syrië, Afghanistan en Iran lijkt slechts een voortzetting daarvan. Omgekeerd hebben deze groepen eenzelfde vijandbeeld van het westen gefabriceerd en zo kan het spel zich eindeloos voortzetten. Is er enige hoop om uit dit drama te komen?

Momenteel zien we een nieuw hoofdstuk in het wereldtheater. Na de Verenigde Staten is China de nieuwe onbetwiste topdog aan het worden. Na een periode van communistisch falen in de vorige eeuw, waarin afgrijselijke hongersnood en economische malaise het land beheersten, is China in de 21e eeuw veranderd van underdog tot nieuwe wereldleider. De rollen zijn verschoven. Met veel trots en bravoure worden de Olympische Spelen op dit moment gehouden in de hoofdstad van het Chinese keizerrijk, Beijing. En opnieuw zijn de moslims de pineut. Twee miljoen Oeigoeren, moslims die in het westen van China wonen, zitten in zogenaamde ‘heropvoedingskampen’, waar martelingen, gedwongen abortussen, gedwongen sterilisaties en medische experimenten aan de orde van de dag zijn. Rapporten spreken over een genocide.

Maar opnieuw lijkt het ons niet veel te doen. Waren het concentratiekampen met joden geweest, of met Europeanen, of nog erger: met Amerikanen, dan was de wereld te klein geweest, maar blijkbaar maakt dat met moslims niet uit. We gaan vrolijk schaatsen, skiën en bobsleeën en kijken voor het gemak de andere kant op. We scharen ons opnieuw aan de kant van de topdog, want tja, we doen nog altijd business met China. Het beeld dat we hebben van moslims speelt nog steeds wereldwijd een immense rol; een rol waar we liever niet naar kijken.

Kijken we echter iets dieper naar de oorsprong van het conflict, dan komen we tot een interessante ontdekking: de joden, moslims en christenen stammen alle drie af van dezelfde stamvader: Abraham. De Koran, de Tora en de Bijbel bevatten dezelfde profeten, dezelfde verhalen en dezelfde spirituele lessen. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. Hebt uw naasten lief. En zo voort. Blijkbaar zitten we in een toneelstuk van drie broers met de zelfde God de Vader – Allah, Yahweh en God – en weten we niet hoe we uit deze eeuwigdurende broedertwist moeten komen.

Wat mijzelf betreft: in het persoonlijk leren kennen van joodse en islamitische mensen, in het veelvuldig reizen naar landen als Egypte, Syrië, Turkije, Iran, Israël; in de kennismaking van hun gebruiken, rituelen en zienswijzen, heb ik ondervonden dat de oplossing niet in de afscheiding, maar in de verbinding ligt. Pas door de verhalen van de Torah en de Koran te lezen kon ik bijvoorbeeld bepaalde verhalen van de Bijbel begrijpen. In de diversiteit ligt de eenheid. Toen ik de joodse vrouw ooit vroeg wat zij als de oplossing zag in de verdeling van het land tussen Palestijnen en Israeliers, antwoordde ze: ‘The solution is One.’

Vrouwen zijn er over het algemeen beter in dan mannen om het geheel te zien. Waar mannen eerder kiezen voor dualiteit, strijd, winnen of verliezen, veroveren of muren bouwen, daar gaan vrouwen eerder voor verbinden, communiceren, voelen en helen. Het is deze kracht die we nodig hebben om ons uit het zich eeuwig herhalende drama van underdog en topdog te halen. Een belangrijke stap daarin is dat we anders tegen moslims gaan aankijken en het wederzijdse vijandbeeld dat we hebben gecreëerd loslaten. Het wordt tijd voor verbroedering.

Als we elkaar blijven bestrijden gaan we samen ten onder. Gezien de immense uitdagingen waar de mensheid mee geconfronteerd wordt is het tijd om ons te herbezinnen. De milieucrisis, het Midden Oosten conflict, het vluchtelingenprobleem, de wereldwijde hongersnood, de oplopende spanning tussen de VS, Europa, China en Rusland, kortom; de globale crisis waarin we ons bevinden vraagt om een totaal nieuw perspectief, een humaan perspectief. Op de oude, patriarchale, manier doorgaan garandeert een apocalyps van een orde die we nog nooit gezien hebben. Hebben we de moed om onze eigen vooroordelen onder ogen te zien en uit het oude toneelstuk te stappen? Dan is het cruciaal dat we elkaar allemaal – moslims, joden, christenen, Chinezen, Amerikanen, Iraniërs etc – gaan zien voor wie we werkelijk zijn: mensen van één en hetzelfde ras. The Human Race.

WWW.TONVANDERKROON.COM

MEER WETEN?

Kijk naar het interview dat ik gaf over mijn werk in de Gazastrook
In november 2022 organiseer ik een internationale gathering voor Joodse, Islamitische en Westerse mannen in de Sinai.
Meld je hier aan voor de nieuwsbrief om op de hoogte blijven.
Ik schreef diverse boeken over mijn reizen naar Xinjiang, Syrië,(De Meesters van Shambhala) Gaza, Iran, Noord Korea, (Het Vijfde Element) en over Israël (De Zevende Poort): klik hier
Het meeste werk dat ik doe is op basis van donaties. Mocht je mijn werk financieel willen steunen, heel graag. Klik hier voor meer info.