DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN … SNEEUWWITJE

DE SPIRITUELE BETEKENIS VAN ….
SNEEUWWITJE!

Onlangs kwam de remake uit van Disney’s Snowwhite. Het bracht de gemoederen op social media danig in beroering. Nog nooit riep een kinderfilm zoveel controverse, woede en wrok op. Er werd een complete online haat-campagne gevoerd tegen de latino hoofdrolspeelster, Rene Zegler. Hoe durfden ze haar de rol te laten spelen? Ze is qua ras niet eens sneeuwwit! Haar moeder is Colombiaans, haar vader Pools. De jonge actrice – ze is 23 jaar – heeft een lijst van awards op haar naam staan, onder andere voor haar rol als Maria in West Side Story, Evita en The Hunger Games. Maar ze werd in haar rol als Sneeuwwitje grondig door het slijk gehaald. Blijkbaar vertegenwoordigt deze jonge vrouw – en de rol die ze speelt – iets wat we liever niet willen horen, of zien.

Disney brandde ook zijn handen aan de zeven dwergen. Ze wilden niet de fout maken om dwergen opnieuw te stereotyperen, en hadden het daarom maar over zeven ‘magical creatures’. Ze lieten de rollen van de dwergen niet spelen door echte acteurs, maar creëerden CGI – computer generated image – dwergen. Verschillende echte dwergacteurs klaagden dat een rol die letterlijk op hun lijf was geschreven hen daardoor door de neus werd geboord.
Net als met de Zwarte Piet discussie in Nederland wordt een onderwerp dat gericht is op kinderen, vooral aangegrepen door volwassenen om hun eigen onverwerkte kinderleed op te projecteren. Blijkbaar triggert het verhaal ons collectief en raakt het oude angsten, woede, onbegrepen zijn en pijn aan. Zelfs zonder dat iemand de film gezien had waren er al honderden verontwaardigde reacties op de film. Al onze woke-woede en afkeer van een regenboogkleurige wereld werd afgereageerd op een kinderfilm met zeven dwergen. En de kinderen? Die vonden het gewoon een leuke film.

Laten we daarom eens kijken naar de diepere betekenis van het sprookje. Wat wil het verhaal eingelijk vertellen, voorbij de controverse of maatschappelijke discussie? Net als in dromen hebben sprookjesfiguren een spirituele betekenis. Door ze te duiden begrijpen we een psychologisch aspect, een vergeten deel of onbewuste laag van onszelf. Het verhaal moedigt ons aan om dit vergeten deel opnieuw in onszelf te integreren, waardoor we ‘heel’ worden.

SNEEUWWITJE
Het verhaal draait om sneeuwwitje, die zo genoemd wordt omdat ze een huid zo wit als sneeuw heeft, haar zo zwart als ebbenhout en lippen zo rood als rozen. Ze vertegenwoordigt de onschuld van de ziel. Ze is sneeuwwit, onbezoedeld, rein. Ze is onze eigen kinderziel, die nog geen pijn, schuld, schaamte of wonden met de harde buitenwereld heeft opgelopen. Wellicht dat het verhaal ons daarom allemaal zo raakt. Het is net zoals onze kinderziel werd aangeraakt met de Zwarte Piet discussie: We zijn door onze leiders – lees ouders – voorgelogen, en nu blijkt het hele verhaal niet waar te zijn! Zodra dit verraad opnieuw wordt geactiveerd, ontstaat bij ons opnieuw grote woede en verontwaardiging. Het zijn allemaal leugens! We vertrouwen geen enkele autoriteit meer, en nu willen ze ook nog ons kinderfeest afpakken. Het is de kinderziel die eindelijk, of opnieuw, in verzet komt tegen de autoriteit van de ouders. Maar ook tegen de hypocrisie en onechtheid van de wereld. We pikken het niet langer.
Het tekent dat we in zekere zin nog onvolwassen en naïef zijn, en leven in een beschermde kinderwereld. Robert Bly, de auteur van de Wildeman, schreef ooit een boek met als titel ‘The Sibling Society.’ Hij legde daarin uit dat we qua ontwikkeling nog in de fase van de adolescentie zitten, Amerika voorop. Alles draait om ons. ‘Make America Great Again’. Het is de puber die wil dat alles op zijn of haar manier gebeurt. We reageren ‘kinderachtig’ als het leven niet gaat zoals wij willen en kunnen er nog niet tegen dat de wereld niet om ons draait.

Maar wellicht het belangrijkste thema uit het sprookje is het feit dat de prinses wordt wakker gekust. In diverse sprookjes komt het motief voor dat ‘het vrouwelijke’ in slaap is gevallen, schijndood, vergeten of betoverd. Denk aan Assepoester, Belle, Roodkapje of de Kleine Zeemeermin. Al die verhalen gaan over het vrouwelijke element in de samenleving dat vergeten of veronachtzaamd is. We leven in een patriarchale, vermannelijkte wereld. Conflicten worden opgelost met oorlog en strijd. De rol van emoties, intuïtie, spiritualiteit en mystiek worden gezien als vrouwelijk en daarmee minderwaardig. In Europa klinkt momenteel de oorlogstrom, en wordt 800 miljard aan defensie besteed, simpelweg omdat we geen alternatief kennen. Zolang we het mannelijke boven het vrouwelijke verkiezen, blijft het koninkrijk in slaap, en haar bewoners betoverd en vervloekt. De terugkeer van de godin – en daarmee van Moeder Aarde – is één van de grootste en meest noodzakelijke thema’s van deze tijd.

DE BOZE STIEFMOEDER
In het verhaal van sneeuwwitje wordt de wereld geregeerd door de boze stiefmoeder, die een magische spiegel heeft. ‘Mirror, mirror on the wall, Who is the fairest of them all?’ Ze is geobsedeerd door haar zelfbeeld, haar schoonheid, haar ‘image’. Zou het kunnen dat we allemaal in deze wereld leven, volledig in beslag genomen door hoe we eruit zien, eindeloze selfies maken, telkens opnieuw kijken of we wel goed overkomen, onszelf volpompen met botox, fillers en supplementen, in de hoop dat we nog steeds de mooiste zijn? Het is niet de schaduwkant van het mannelijke, maar de schaduwkant van het vrouwelijke dat hier de macht heeft. De donkere kant van de moeder, de negatieve anima. De vader is afwezig en Sneeuwwitje’s echte moeder is gestorven. Het ware vrouwelijke, de goede voedende en liefdevolle moeder, de grote moedergodin, moeder aarde; we zijn haar lang geleden vergeten. Daarvoor in de plaats is de rancuneuze, haatdragende en intens jaloerse stiefmoeder ten tonele verschenen. Waar de goede moeder leven geeft, probeert de stiefmoeder het leven te smoren. Het zijn in wezen twee kanten van het moeder-archetype.
Gezien de intense online-reacties die de remake van Disney oplevert zouden we kunnen zeggen dat we inderdaad in het rijk van de stiefmoeder leven. We reageren precies zoals haar. We willen ons eigen ‘blanke imago’ weerspiegelt zien, en kunnen het niet verkroppen dat het een latino prinses is die de hoofdrol krijgt en de sterren van de hemel speelt. We moeten haar koste wat kost uit de weg ruimen, zwart maken, bezoedelen, of publiekelijk vermoorden.

DE SPIEGEL
De (social) media is onze ‘magische spiegel’. Daarin wordt ons ‘Zelf’ weerspiegelt, en met het huidige gebruik van AI raakt ons zelfbeeld meer en meer verdraaid, vervormd, onecht, onwaar. Het internet, AI, games, de mobiele telefoon; het zijn allemaal substituten van de ‘echte’ wereld. We vervangen onze ware moeder – moeder aarde – voor een complete fake wereld, met plastic planten, airco lucht, beeldscherm realiteit, en we kijken op ons mobieltje in plaats van naar de echte wereld. We zijn geobsedeerd, vervloekt, in de ban van de artificial reality, de wereld van de magische spiegel. Jongens worden opgeslokt door games en youtube filmpjes en raken betoverd door de manosfeer van mannen als Andrew Tate, die zich voordoen als echte prinsen. Meisjes raken helemaal verstrikt in de wereld van selfies en Instagram. Hoe zie ik eruit? Op jonge leeftijd wordt een immense nadruk gelegd op uiterlijke kenmerken, in plaats van de psychologische ontwikkeling van de ziel. We kijken constant in ‘de spiegel’. De ‘ware’ spirituele groei zijn we vergeten.

WHITE SUPREMACY
De hoeveelheid filmpjes en berichten die desinformatie bevatten zijn niet meer te tellen, en het verschil tussen echt en nep is bijna niet meer te maken. We missen de gezonde, mannelijke energie van onderscheid, differentiatie tussen goed en kwaad, waar en niet waar. In het postmoderne samenleving heeft ‘iedereen zijn eigen waarheid.’ Leugens worden ‘alternative facts’. Zelfs de Amerikaanse president is volledig geobsedeerd door zijn self-image. Zijn blonde haar, zijn gebruinde (lees: blanke) huid, zijn geschilderde portretten, de grootte van de opkomst bij zijn publieke optredens. Zijn vrouw Melania hoopt met de nodige facelifts op Sneeuwwitje te lijken, maar lijkt eerder ‘the Evil Queen’ te vertegenwoordigen.
Trump heeft een bloedhekel aan Mexicanen, moslims, zwarte en andere gekleurde medemensen en grijpt terug naar een cultuur van ‘white supremacy,’ net zoals veel ultra rechtse partijen. Het idee van diversiteit, veelkleurigheid en multi-etniciteit wordt de laatste tijd opnieuw drastisch teruggeschroefd. Eigen volk eerst.
Aangezien Disney vooral de andere – woke- kant van het spectrum wil benadrukken, met gekleurde prinsessen en veel diversiteit, valt hen de toorn van vooral boze blanke mannen ten deel.
Misschien zijn we allemaal in de ban van de boze stiefmoeder. Nogmaals, de vader is afwezig en de enige man in het verhaal is vooralsnog de jager, die Sneeuwwitje in het bos moet vermoorden. Hij heeft nog enige goedheid in zich en laat haar achter in het grote bos.

HET BOS
Het bos is de plek van het onderbewuste, de zielenwereld, de plek van de ware magie die ons in contact brengt met het onbekende deel van onszelf dat we vergeten zijn. Het is ons wilde zelf, zoals in het sprookje van IJzeren Hans de prins in contact kromt met de wildeman. Hij ontmoet zijn ruwe, ongepolijste, ware mannelijkheid die hem inwijdt om een volwassen man te worden, los van de sociaal gewenste wereld van de ouders.
Sneeuwwitje ontmoet de zeven dwergen. Ze werken overdag onder de grond in de mijnen; ze doen het innerlijke werk. In sprookjes komt vaak het getal zeven voor: de zeven dwergen, de zeven geitjes, de zeven zwanen, de zeven kleuren van de regenboog. Zeven staat voor volledigheid, voor de zeven chakra’s, voor wijsheid en spiritualiteit. Het verbindt het getal vier van de aarde met het getal drie van de hemel. Het staat voor volledig mens-zijn. De zeven dwergen symboliseren zeven verschillende eigenschappen van ieder mens, weliswaar nog onderontwikkeld, maar in nature aanwezig.

DE WAGENMENNER
De zevende kaart van de grote arcana van de tarot is de Zegewagen, die wordt voortgetrokken door een witte en een zwarte sfinx of leeuw. De donkere en lichte kanten van het bestaan zijn verenigd. Yin en Jang, mannelijk en vrouwelijk, licht en donker zijn in balans. We beginnen, na de cyclus die met de dwaas begon aan een volgende cyclus in onze ontwikkeling. De wagenmenner, het gezonde en bewuste ego, is klaar om de wagen van de ziel aan te sturen en zijn spirituele taak op zich te nemen. We zijn klaar voor de volgende ronde. Sneeuwwitje staat voor de onschuld van het nieuwe, het onbevangene, het begin van een cyclus. Misschien is het geen toeval dat de Disney-film werd gelanceerd in de week dat eveneens de lente begon: de start van het nieuwe jaar.

DE VERGIFTIGDE APPEL
Sneeuwwitje wordt door de boze koningin vergiftigd met een appel. Ze verkleed zich als een oude vrouw en gaat naar het huisje van de zeven dwergen om de appel aan Sneeuwwitje te geven. Op het moment dat ze een hap neemt valt Sneeuwwitje in een eindeloze slaap. Bij het beeld van de vergiftigde appel komen de associaties met twee Bijbelverhalen op. De eerste is natuurlijk het scheppingsverhaal waarin Eva een appel van de duivel krijgt. Zodra zij, en later Adam, een hap hebben genomen van de appel van de Boom van Kennis, overvalt hen de zonde en de schaamte. Adam en Eva worden vervloekt en weggestuurd uit het paradijs. De appel zou te maken kunnen met het proeven van sexualiteit, of het uitreiken naar goddelijke kennis.
Een tweede verhaal dat opdoemt is het verhaal dat Jezus in de woestijn verleidt wordt door de duivel. De duivel biedt Jezus drie dingen aan om hem te verleiden: geld, sex en macht. Alle drie sterke verleidingen om hem af te houden van zijn ware pad van goddelijkheid. Blijkbaar worden we op ons levenspad allemaal beproefd en verleid door aantrekkelijke zijwegen die er heerlijk uitzien aan de buitenkant, waar in werkelijkheid ons alleen maar vergiftigen.

DE PRINS
Het nieuwe, gezonde mannelijke in het verhaal van Sneeuwwitje wordt vertegenwoordigt door de prins. Hij is degene die Sneeuwwitje wakker kust. Zolang we dit verhaal vanuit feministisch perspectief beschouwen, zien we een passieve prinses die gered moet worden door de man. Hoe ouderwets en achterhaald! Maar daar gaat het sprookje echter niet over.
Je zou de prins kunnen zien als het bewustzijn, de geest, die de nog jonge ziel wakker kust, waardoor ze volwassen wordt, en zich daarmee kan verbinden met het mannelijke deel in zichzelf. De prins is haar mannelijke evenbeeld, het bewuste ego dat zich verbindt met de ziel. Daarmee wordt de vloek opgeheven.
Het verhaal eindigt met een groot huwelijksfeest, waarbij het mannelijke en het vrouwelijke zich volledig met elkaar verbinden. De boze stiefmoeder sterft, en de schijnwereld waarin niemand zijn mond nog durfde open te doen is verdwenen. De macht van de spiegel is gebroken.

Terug naar de gewone wereld, waarin realiteit en schijn soms onontwarbaar vermengd lijken te raken in deze tijd. Een wonderlijke toeval in de film betreft het feit dat de rol van boze stiefmoeder wordt gespeeld door de Israëlische Gal Gadot, en dat Rene Zegler – Sneeuwwitje – opkomt voor de Palestijnse zaak.
In oktober 2023 werd Zegler lid van Artists4ceasefire en ondertekende een brief waarin ze bij president Biden aandrong op een staakt-het-vuren en om een einde te maken aan de Israëlische bombardementen op de Gaza strook. Later tweette ze: “And always remember, Free Palestine”.
In november 2024 bekritiseerde Zegler, geheel in stijl met haar nieuwe rol, Donald Trump en zijn aanhangers, door te beweren dat er een “diepe, diepe ziekte” is in de Verenigde Staten en door Trump te beschuldigen van “bedreiging van onze democratie”. Zoals blijkt is deze latino-actrice geen passieve prinses, maar een moderne, geëmancipeerde Sneeuwwitje. Ze heeft haar mannelijke kant geïntegreerd en wordt daardoor strijdbaar.

Films en sprookjes zijn als het ware collectieve dromen. Ze vertellen ons in archetypische beelden wat er speelt in de samenleving. In die zin heeft Disney met de remake van hun eerste grote film opnieuw een startsein gegeven: het vrouwelijke is wakker gekust en klaar om de wereld te veroveren.

Ton van der Kroon, 25 maart 2025

____________________________

MEER LEZEN? Kijk op de blog: https://tonvanderkroon.com/blog-2/

STEUNEN?
Mijn schrijfwerk doe ik op basis van donaties. Wil je ook bijdragen? Heel graag!
Dat kan op STICHTING TREE OF LIFE: Triodosbank NL67 TRIO 0338 9423 43