Als Anne twee weken naar België is om familie en vrienden op te zoeken, is Minet Westerveld een tijdje op bezoek in Tomar. Het doel is om ons af te stemmen op het water als voorbereiding op de workshop ‘De Weg van het Water’ van 7-12 juni. Vorig jaar deden we een waterceremonie in de Azoren, dit jaar lijkt het alsof we ons werk te doen hebben rondom Tomar. Een heel proces dient zich aan, zowel innerlijk als uiterlijk, waarbij we allerlei puzzelstukjes vinden over de waterbronnen in Tomar.
Ik neem Minet mee naar de oude romeinse opgraving van de bron die ooit vlak bij de rivier lag. Tomar heette destijds Sellium. Ongeveer 2 meter onder het straatniveau zijn nog restanten te zien van een Romeinse ruïne van een soort watertempeltje. De tempel was een kleine rechthoekige ruimte, bedekt met kalksteen. Naast de tempelruimte was een rond bekken van 3 meter doorsnede met kiezelstenen uit de rivier als vloerbedekking.
De diverse bronnen stonden bij de keltische bevolking bekend als ‘Thamari’, heilige en helende bronnen van moeder aarde. De bezoekers baadden in de bron om haar helende en genezende gaven te ontvangen.
De rivier heeft in de Keltische tijd de naam Thamarus. Later verandert de naam van de rivier in ‘Nabao’, en wordt de stad zelf Tomar genoemd.
Als Minet en ik afstemmen op de oude bron, ziet ze beelden van priesteressen in het wit die met rode kruiken ceremonies doen. Ze gieten het helende water over de tempelbezoekers als zegening. Ik krijg zelf het beeld dat mijn lichaam helemaal gereinigd wordt door het helende water: alle oude pijn, onreinheid en vertroebeling wordt uit mijn organen gespoeld. Sinds enkele weken heb ik opnieuw last van mijn longen, en de vele regen in Portugal deed er geen goed aan. Het voelt alsof het vocht en de schimmel overal doorheen kruipt. Ik ben toe aan heling en genezing en ik voel hoe het innerlijke proces het uiterlijke weerspiegeld.
Wat me echter verontrust en verbaast is dat de oude, heilige bron niet meer stroomt. Ook het water van de rivier doet wat vervuild aan. Wat is er ooit gebeurt dat het heilige water niet meer geëerd en gebruikt wordt? Sterker nog, zelfs helemaal verdwenen is.
‘Zou het kunnen dat de onderaardse rivierstroom die onder onze straat loopt onderdeel was van een van de bronnen die verloren is gegaan, maar ondergronds nog gewoon stroomt?’ vraag ik me af.
‘Het voelt alsof we de watergodin opnieuw te eren hebben,’ zegt Minet. ‘Zodat er een zuivering kan plaatsvinden, in de rivier, in het land en in onszelf.’
‘Maar wie is de godin van de rivier?’ denk ik.
Als ik een dag wat boeken moet ophalen buiten de stad, besluit ik op goed geluk terug te rijden en geen GPS te gebruiken. Na wat omzwervingen kom ik per toeval bij een prachtig deel van de rivier Nabao aan, stroomopwaarts van Tomar. Ik ontmoet een jonge vrouw die me vertelt dat je een stuk langs de rivier kan wandelen naar een bron. Ik besluit de auto te parkeren en te voet verder te gaan. Ik kom bij een doorwaadbare plek in de rivier en doe een kleine ceremonie. Ik vraag of alle vervuiling, in mijzelf en in de rivier, weg mag spoelen. Ik voel hoe de godin van het water me wenkt. Ik trek mijn schoenen uit en ga in de rivierstroming staan. Het water stroomt langs mijn voeten, enkels en benen als een frisse tinteling. Na de regenperiode is de tijd van hitte aangebroken en het water geeft verkoeling en zachtheid.
Als ik klaar ben wandel ik verder en kom opnieuw de jonge vrouw tegen. Ik zie dat ze een tatoeage op haar keel heeft van een liggende halve maan. ‘Verderop is een grote bron,’ vertelt ze me. ‘en een cafeetje.’ We praten wat, en dan opeens roept ze uit: ‘Maar ik ken jou! We hebben gemaild en ik zou je volgende week opzoeken in Tomar. Dat is toevallig!’
Ze vertelt dat ze rondreist door midden Portugal en net als Minet en ik gefascineerd is door de rivier Nabao. ’Het verhaal gaat dat de rivier vroeger toegewijd was aan de godin Naba of Nabia.’
‘Ah, dus dat is haar naam: Nabia!’ denk ik.
Als ik later bij de bron kom, zie ik hoe helder, zuiver water vanuit een ondergronds reservoir de rivier in stroomt. Puur en vervuild water vermengen zich en vormen de rivier die verderop dwars door Tomar stroomt.
Twee dagen later, als ik met Minet opnieuw afstem op onze zoektocht naar het water, vallen opeens allerlei puzzelstukjes op zijn plek. Minet heeft op internet gevonden dat Nabia niet alleen de godin was van het water en van de helige bronnen, maar eveneens de godin van gezondheid, vruchtbaarheid en overvloed. Ze ziet hoe vrouwen met bloemen en kruiken op hun hoofd ceremonies doen om het water te eren. ‘Maar dat is het ritueel van de Festas de Tabuleiras!’ roep ik uit.
Ik vertel haar hoe iedere vier jaar sinds de middeleeuwen zo’n 600 vrouwen in witte gewaden de stad binnenwandelen, met schalen – tabuleiras – op hun hoofd. Iedere schaal is een zuil zo groot als de vrouw zelf, versierd met brood, tarwe, bloemen en een kroon bovenop. In een feestelijke ceremonie lopen ze naar het hoofdplein van Tomar waar de Tabuleiras worden neeergezet. Het verhaal gaat dat de ceremonie stamt uit de tijd van de Tempeliers, maar het ritueel lijkt veel ouder. Meer Keltisch dan Christelijk. Met de onthulling van de godin Nabia lijkt het alsof we de oorsprong hebben gevonden van dit bijzondere ritueel. Het ritueel van het Festas dos Tabuleiros heeft Anne en mij er anderhalf jaar geleden toe bewogen om in Tomar te gaan wonen.
Op zondag word ik door Fabio, een dierbare vriend uit Tomar en ober bij Cafe Paraiso, uitgenodigd om samen met zijn vrienden en familie zijn verjaardag te vieren. Hij vertelt me wat we gaan doen: met een kano de Nabao afvaren….
- wordt vervolgd –
Ps. Er is nog plaats in de workshop The way of the Water: 7-12 june, Tomar
————————-