De openbaring van Sophia
Istanbul, 2015
Op de dag dat ik vertrek komt er een bericht van een aanslag in Istanbul. De broze vrede tussen Turkije en de Koerdische vrijheidsstrijders is onlangs ter ziele gegaan en de jarenlange strijd is opnieuw hervat. Het Turkse leger onderdrukt de Koerden die in het oosten wonen en de Koerden plegen terroristische aanslagen in Istanbul. Ik maak me er niet al te druk om en geniet van de treinreis per ICE van België naar Frankfurt, waar ik Raya zal ontmoeten. Zij heeft een maand doorgebracht bij haar vriend in Zuid-Duitsland. Maar als ik in Keulen arriveer, komt er een onverwacht bericht dat onze hele reis verder zal beïnvloeden. Er is namelijk iemand voor de trein gesprongen en we moeten overstappen op een andere ICE. De vertraging duurt ongeveer een half uur. Dat is te overzien. Honderden mensen stappen uit in Keulen Hauptbahnhof en moeten de metro nemen naar de andere kant van de Rijn, vanwaar de reis verder gaat. Maar als we daar allemaal staan blijkt ook deze ICE vertraging te hebben. Ik begin me langzaam ongerust te maken. ‘Nooit opgeven, Ton,’ zeg ik tegen mezelf. ‘Dit ga je halen.’
Ik weet alleen niet hoe ik mijn dochter moet bereiken, die al op het vliegveld is, maar geen bereik heeft met haar telefoon. Ik kan echter wel via internet communiceren, heeft ze me laten weten. Ik mag de iPad van een Duitse dame lenen en stuur mijn dochter een bericht via iMessage. De Duitse vrouw vraagt of ze mijn telefoon mag lenen om haar zoon een sms te sturen, want bij haar werkt de sms service niet. Er ontstaat een leuk contact in de chaos. Ik krijg echter geen reactie van mijn dochter, wel een telefoontje van de Duitse zoon van mijn reisgenote: waarom zijn moeder niet opneemt als hij belt. ‘Der klingelt nicht,’ zegt zijn moeder.
In de krant die ik bij me heb lees ik dat de ruimtesonde New Horizonsna negen jaar vliegen bij de verste planeet van ons zonnestelsel is aangekomen: Pluto. In de mythologie is Pluto de heer van de onderwereld en in de astrologie staat hij bekend om zijn heftige, extreme en donkere kanten. Met recht wordt hij gezien als de planeet die fundamentele transformatie vraagt, door alles wie en wat we zijn onderuit te halen zodat de waarheid, de essentie, tot bloei komt. De vijf manen van Pluto liegen er ook niet om. Ze hebben de namen van duistere Griekse wezens die allemaal gerelateerd zijn aan de onderwereld: Charon, de veerman die de dode zielen overvaart, de Styx, de rivier van het dodenrijk, Hydra, het slangenwezen, Cerberos, de driekoppige hellehond en Nyx. Wat het laatste betekent weet ik niet, maar ik vermoed dat de naam alles zegt: Nyx, de grote leegte, de duisternis, het zwarte gat.
Een half uur later komt het bericht dat de ICE nog 15 minuten extra vertraging heeft en begint bij mij de paniek toe te slaan. Ik begin te twijfelen of ik het vliegtuig ga halen. Ik stuur Raya een bericht dat ze alvast moet inchecken en dat ik zo snel mogelijk naar de gate kom. Maar opnieuw: geen reactie terug. Ik besluit Marion, Raya’s moeder en mijn ex, te bellen, om te kijken of ik via haar contact kan maken. Die vertelt me dat ze contact heeft met Raya via Whatsapp en dat ze enigszins in paniek is omdat ik nog niet op het vliegveld ben, ze geen bericht heeft gehad via iMessage en het vluchtnummer en de gate niet weet. Tussendoor belt de zoon van de Duitse vrouw nog eens op, die zich afvraagt waarom zijn moeder haar telefoon heeft uitgezet. De chaos lijkt steeds completer te worden met Whatsapp, iMessage, sms, telefoon en het vertrekbord van de ICE dat steeds nieuwe vertragingen aangeeft. Dit kan toch niet waar zijn!
Als de ICE drie kwartier later arriveert weet ik het zeker: ik ga mijn vliegtuig missen. Ik bel Marion. Die Whatsappt Raya om te kijken of er andere vluchten zijn, maar die zijn peperduur. Uiteindelijk besluiten we dat Raya alleen naar Istanbul vliegt en ik zo gauw mogelijk achter haar aan kom. Dit voelt opeens niet meer als vakantie, maar als een riskant avontuur. Terwijl ik juist zo’n behoefte had aan rust…
Terwijl de ICE op z’n allertraagst langs de oever van de Rijn meandert – waarschijnlijk is dit de toeristische route door Duitsland – komt alle stress van de afgelopen weken eruit. Ik denk terug aan het moment dat ik besloot te verhuizen van Amsterdam naar Gent om te gaan samenwonen met Dewi. Ik vond een appartement in het oude centrum van de stad, een huis uit 1482, dat weliswaar duur was, maar helemaal kloppend. Zodra we het contract getekend hadden, sloeg de stemming om. Dewi zag het uiteindelijk niet zitten en besloot toch alleen te blijven wonen. Ik weet niet wat me overkomt. Ik overwoog nog om alleen in het huis te gaan wonen en een dag later liet ik die gedachte weer los en belde ik totaal verloren en verdwaasd de huurbaas om het huis af te zeggen. Als boete moest ik drie maanden huur betalen. Ik had het gevoel in het onbekende te springen en te pletter te vallen. Mijn droom werd een nachtmerrie.
Als ik wat verdwaasd weer uit het raampje van de trein naar buiten kijk zie ik een rots waarop het woord Loreleistaat. De beeldschone vrouw die verlokkelijk zingt waardoor schippers tegen de rotsen te pletter varen. Hoe toepasselijk!
Op internet zie ik dat er die dag een tweede aanslag in Istanbul is gepleegd, dicht bij de plek van ons geboekte hotel. Ik begin me inmiddels af te vragen of Istanbul wel zo’n goed idee is. Die twijfel wordt nog groter als ik uiteindelijk op het vliegveld een nieuw ticket moet kopen voor bijna 300 euro. Ik heb al lang geen stress meer gehad over geld, maar nu is deze weer helemaal terug. Er begint zich een knoop te vormen in mijn buik. Ik trek een tarotkaart om inzicht te krijgen en trek de kaart ‘de kluizenaar’, waarop Cerberus, de Griekse hellehond, staat afgebeeld. Met zijn drie koppen, die naar het verleden, het heden en de toekomst kijken. Ik begin een onaangenaam gevoel te krijgen. Is deze hele reis en alles wat er de laatste tijd gebeurt een parallel van de reis naar de onderwereld? En zo ja, wat staat ons dan te wachten in Istanbul?
Gelukkig bereik ik ‘s nachts zonder verdere problemen ons hotel – dat ironisch genoeg Hotel Harmonyheet. Raya en ik praten nog uren na over ons avontuur. De hotelkamer is weliswaar niet groter dan een nachtkluis met een raam dat uitkijkt op een muur met prikkeldraad, maar het voldoet. Het belangrijkste is dat we samen zijn.
De volgende dag verkennen we de wijk waar we verblijven. Raya heeft de avond ervoor al contact gelegd met enkele leuke Turkse jongens van een café, vlakbij de blauwe moskee. We gaan erheen, ik rook een waterpijp om de stress van de reis wat te verzachten en we hebben een fijne dag. Maar allebei voelen we nog steeds de vermoeidheid van de reis, de drukte van de stad en de hitte van de zon die ons parten speelt. Als ik later in de ondergrondse kelder van een winkel rondsnuffel zie ik een bronzen beeldje staan van Hydra, het zeemonster uit de Griekse mythologie.
Als we de volgende dag de veerboot over de Bosporus nemen naar een van de eilanden, denk ik aan de veerman die de dode zielen naar de onderwereld vaart. Het kan aan mijn bezorgde stemming liggen, maar ik meen overal tekenen van de onderwereld te zien: de veerboot, het zeemonster, de hellehond en de constante ondergrondse dreiging van het Nyx: het feit dat ik niet weet of ik het financieel ga redden en ik ook niet meer weet of ik in Amsterdam of in Gent ga wonen. Ik voel me de laatste weken meer zwerver dan reiziger en dat begint zijn tol te eisen.
De derde dag bezoeken we de ondergrondse Basilica Sisterne:het ondergrondse waterreservoir, waarvan het dak rust op honderden zuilen uit de Romeinse oudheid. Het onderaardse paleis is prachtig en mysterieus. Hier vindt de laatste scène plaats van Dan Browns boek Inferno.
Het is donker en koel onder de grond. Het valt me op dat de allerlaatste twee pilaren afwijken van de rest. Ze zijn smaller en rusten op twee enorme rotsblokken, waarin het hoofd van Medusa is afgebeeld. Niet kijken, denk ik nog, want wie haar aankijkt verandert in steen, maar het is al te laat. Haargrote ogen en slangen als haren staren me vanuit het duister aan. Weliswaar ondersteboven, want de twee rotsblokken zijn omgekeerd neergezet. Waarom is ze zo neergezet? vraag ik me af… Om de gevaarlijke Medusa ver weg onder de grond te stoppen zodat ze geen kwaad meer kan doen? Het verhaal vanMedusa komt eveneens uit de Griekse oudheid. Ze wordt verraden door haar geliefde, die haar hoofd afhakt en daarmee zijn vijanden verslaat. Maar als ik later op internetzoek kom ik nog een heel ander verhaal tegen. Medusa is een oude Lybische slangengodin, die ten tijde van de Grieken werd overwonnen door het patriarchaat en in de vergetelheid terecht kwam. Medusa is het donkere aspect van de Godin, degene die waakt over de dood, over kracht en sexualiteit. Ze wordt gevreesd door degenen die haar vijandig gezind zijn, maar vereerd door de oude aanbidders van de Godinnencultus.
Ik besluit haar in gedachten onder de zuil vandaan te halen en mee te nemen naar het daglicht. Het wordt tijd dat de Godin weer opnieuw gezien en geëerd wordt.
Na ons bezoek aan de cisterne lopen we naar de Aghia Sophia, de enorme koepel die ooit gebouwd is als kerk ten tijde van het Oost-Romeinse Rijk. Deze kerkwerd tijdens het Ottomaanse Rijk in een moskeeveranderd,enisuiteindelijk een museum geworden, waarin zowel christendom als islam wordenverenigd.
Ik vertel Raya iets over de werking van krachtplekken en dat dit ongetwijfeld zo’n plek is, waar hoogstwaarschijnlijk vroeger een tempel voor de Godin heeft gestaan. Aghia Sophia betekent Heilige Wijsheiden Sophia werd in de oudheid gezien als de vrouwelijke tegenhanger van God. Ze wordt afgebeeld als een gesluierde vrouw, omdat de waarheid gesluierd is. Ze is een aspect van de goddelijke moeder en het grote mozaïek van Maria in dit gebouwis dan ook zeer toepasselijk. De drommen toeristen die door de reusachtige koepel lopen en overal selfies nemen, lijken de laatste dolksteek te zijn voor deze plek van ‘heilige wijsheid’. Ik besluit de volgende dag ‘s morgens vroeg terug te gaan om er in alle rust te mediteren.
‘s Avonds lees ik op internet een astrologische interpretatie over de nieuwe maan van die nacht: In August the New Moon will reach the depths of its dark polarity in the mysterious Naga Snake star, Ashlesha. Nagas are venomous fire breathing snake-dragons, with dangerous split tongues. They dwell in the deepest layer of the underworld and are capable of shape shifting. During this New Moon she will show her full form as the dark feminine. The moon’s journey into the abyss can help us transform our subterranean desires into a new cycle of awareness.
Terwijl ik die nacht in bed draai en draai, lijkt alles zich in een grote wervelende draaikolk te bevinden: het Griekse drama, mijn eigen drama, de hellehonden en slangenwezens, de onderwereld en Medusa met haar slangenkoppen die me aanstaren, de nieuwe maan en de kracht van het donkere vrouwelijke. Mijn eigen verhaal lijkt slechts onderdeel van een veel groter verhaal dat zich momenteel onder de oppervlakte afspeelt. De onderwereld die we lange tijd genegeerd hebben laat haar gezicht zien: in de duizenden Syriërs die per boot naar Europa proberen te vluchten; in de hittegolven die deze zomer de hele aarde teisteren; in de botsingen tussen Koerden en Turken, tussen islam en christendom, tussen IS en de westerse wereld; in een financieel systeem dat op haar laatste benen wankelt: ingrediënten van de collectieve chaos van deze tijd. Alles bevindt zich op het puntje van een wankel evenwicht. Kunnen we blijven balanceren op het randje van de afgrond, of vallen we er in? Zijn dit de voortekenen van de val van Atlantis? Ik bid en vraag om hulp, in ieder geval om mezelf door deze duistere nacht heen te helpen.
Vroeg in de ochtend ga ik terug naar het heiligdom van de heilige wijsheid, Aghia Sophia. Ik vind een stil plekje aan de voet van het reusachtige gebouw en ga in diepe meditatie. Ik zie de sluier van de Godin langzaam oplichten, na eeuwenlang verduisterd te zijn geweest. Steeds weer kom ik op hetzelfde thema uit: het patriarchale systeem is op zijn retour en het wordt tijd voor de verbinding tussen mannelijk en vrouwelijk, het heilige huwelijk. Maar hoe moeilijk is dat om te realiseren in je eigen leven, in de materie, in de realiteit van alledag. Ik vraag de Godin om hulp en hoor haar woorden:
Neem je last en offer die aan het goddelijke. Laat jezelf leiden door het goddelijke, door de krijgers en meesters van Shambhala, die de kracht van het licht dragen om dat wat uiteen is gevallen te verenigen. Het is absoluut geen vakantie deze dagen, maar een tijd om volledig wakker te zijn, levend en bewust. Wees aanwezig, waar je ook bent. Kruip onder je steen vandaan en verbind je, verbind je, verbind je met iedereen die bereid is te werken voor het licht. Rust in het weten dat er een hogere kracht is die jullie allen leidt en dat je op dit moment wordt gevraagd om samen te werken met deze kracht, om de wereld lichter te laten worden. Vertrouw jezelf, vertrouw je intuïtie en alles waar je in gelooft. De grootste aanval is twijfel over wie je bent en wat je rol is in dit leven. Er is maar een klein beetje licht nodig om een donkere kamer te verlichten.
Als ik wegloop uit de meditatie voelt alles lichter en rustiger, ook al weet ik dat de chaos nog niet weg is. Ik zoek Raya op en we gaan samen ontbijten. Het is onze laatste dag in Istanbul.
Als we over de Bosporus uitkijken, het brede water dat Europa en het Midden Oosten scheid, vraagt ze: ‘Pap, waarom vertel je me niets? Ik hoor allerlei verhalen over je relatie, maar het lijkt of je mij erbuiten houdt. Ik voel me heel erg in de steek gelaten.’ De tranen staan in haar ogen. ‘Ik word er zo boos en verdrietig van, en het herinnert me zo aan de pijn tijdens de scheiding van mama en jou. Toen wist ik ook niets, maar toen was ik zes jaar. Ik wil graag dat je me vertelt wat er in je leven gebeurt.’
Ze raakt me diep in mijn hart. Ik voel zo mijn tekortkoming als vader, mijn onbeholpenheid, mijn schaamte over wie ik ben en wat ik doe. Ik denk terug aan mijn eigen vader. Toen ik hem ooit vertelde dat ik van hem hield, vertrok zijn gezicht in een pijnlijke kramp. ‘Maar ik ben helemaal geen goede vader,’ zei hij gepijnigd. ‘Ik ben er nooit voor jullie geweest.’ Ik begreep en beaamde wat hij zei en toch hield ik van hem. Gewoon om de persoon die hij was. Waarschijnlijk worstelde Raya met dezelfde gevoelens over mij. Er was zo’n diepe band tussen ons en tegelijkertijd was er sinds de scheiding jaren geleden een kloof ontstaan die ik maar nauwelijks wist te overbruggen.
Ik kijk uit over het grote water dat de twee continenten van elkaar scheidt en begin te vertellen. Dat ik stapelverliefd ben geworden, dat ik daarvoor mijn vorige relatie heb beeindigd, dat ik me verscheurd voel en me schaam – en dat relaties mijn leerschool zijn. En pijnlijke leerschool. Ik begrijp dat ik mijn innerlijke pijn onbedoeld aan haar heb doorgegeven. Juist door haar te willen beschermen van mijn escapades heb ik haar gekwetst. Raya vertelt over hoe alle ontwikkelingen voor haar zijn geweest; wat haar geraakt heeft, en hoe ze destijds de scheiding heeft ervaren en wat de invloed er van is geweest op haar leven. Ik ben zo blij dat we open met elkaar kunnen praten, en ik besef opnieuw hoe oneindig belangrijk ze voor me is.
Ik ben trots op mijn dochter en ben zo blij met haar als ze vertelt over haar relatie, haar studie in Maastricht en alles wat ze meemaakt. Ik zie in haar, haar vriend en haar studiegenoten een jonge generatie leiders, die met nieuwe inzichten en oplossingen komen. Ondanks de chaos in de wereld en in mijn eigen liefdesleven voel ik de hoop, de kracht van het kleine, van mensen die prachtige dingen doen, en van de liefde die ons bindt, ver voorbij tijd en ruimte. Aan het einde van de dag bezoeken we het Topkapi paleis, het paleis van de Sultan. We maken een foto waarbij we zelf uitgedost zijn als de Sultan en zijn dochter en genieten van de tijd die we samen hebben.
EINDE