Deze zomer vinden er twee grote mannenfestivals plaats; één in België en één in Nederland. Waar komen ze uit voort? Wat is de zin ervan? En wat zijn de risico’s? Een overdenking over mannenwerk, Woke, Andrew Tate en de weg daar tussenin.

In mijn puberteit worstelde ik met mijn man-zijn en met mijn seksuele identiteit. Ik kwam uit een gezin van vier broers, waarbij mijn vader grotendeels afwezig was. Tot en met mijn studietijd voelde ik me onzeker, had geen duidelijk idee bij het begrip ‘mannelijkheid’ en voelde me in relaties tot vrouwen en seksualiteit onhandig en zoekende. Pas toen ik het werk van Robert Bly tegenkwam, de grootvader en pionier van het mannenwerk in de VS, ging er een wereld voor me open. Ik ontdekte dat het leuk en boeiend was om man te zijn, dat ‘man-zijn’ geen eenduidig stereotype was waar je aan moest voldoen, dat er vele soorten en smaken zijn en dat iedere man zijn eigen weg aflegt van jongen naar volwassen man.

In een zaal met 400 andere mannen in Minneapolis, waar Robert Bly woonde, werd er getrommeld, gelachen, gedanst, verhalen verteld en als een oude mentor leidde Robert Bly mij binnen in de fascinerende wereld van mannen. Tot dan toe had mijn voorbeeld van mannen louter bestaan uit mijn vader, die veelal achter de krant zat of naar voetbal keek, andere oudere mannen waar ik me niet mee kon vereenzelvigen, en een manbeeld dat nogal eenzijdig was. Mannen huilden niet, moesten sterk zijn, moesten de kostwinnaar en de veroveraar zijn en meer van dat soort dingen waar ik eigenlijk geen raad mee wist. Wat een verademing was het voor mij om te ontdekken dat mannelijkheid zoveel meer inhield: wijsheid, humor, relativiteit, veelkleurigheid, broederschap, kracht, sensitiviteit, etc. Een wereld ging voor me open.
Ik begon ook te begrijpen dat iedere man zijn eigen weg aflegt in het opgroeien van jongen naar man, en dat mijn zoektocht naar mannelijkheid deel was van mijn ‘initiatie’. Dat het okee was om onzeker en zoekende te zijn en in eerste instantie niet goed te weten wat je aan moet met seksuele verlangens. De puzzel viel later vanzelf op zijn plek.

Toen ik het boek ‘De Wildeman’ van Robert Bly las, het boek dat een grote mannenbeweging veroorzaakte in de VS in de jaren negentig, begreep ik ook dat je dat zoekproces niet alleen hoeft te doen. Dat mannen elkaar kunnen helpen, inspireren, ondersteunen en uitdagen in die fascinerende zoektocht naar jezelf, wat dat dan ook inhoudt. Het begrip mannelijkheid was voor mij geen in beton gehouwen, stereotype, gevaarlijk, onbekend, fenomeen meer, maar een uitnodiging tot nader innerlijk onderzoek.

Nadat ik terugkwam van mijn reis door de VS had ik niet alleen mijn identiteit als man gevonden, maar ook mijn werk: Ik ging mannenwerk doen. Ik vertaalde een eerste boekje van Robert Bly, ‘Op zoek naar de man’, organiseerde mijn eerste mannengroep en werd uiteindelijk de pionier van het mannenwerk in Nederland en België. Dat was in de jaren negentig geen gemakkelijke of eervolle opgave. Er werd in de media en in de samenleving lacherig en neerbuigend over gedaan. ‘Wat? Mannen die bij elkaar komen om te praten, te huilen, te delen en te dansen? Laat me niet lachen!’ Een aantal vernietigende artikelen in de krant sabelden mijn jonge enthousiasme neer. Maar in de luwte ging ik door, en voelde hoe belangrijk het was dat mannen zich op een andere, verdiepende manier tot anderen en zichzelf konden verhouden.

Ik schreef uiteindelijk het boek ‘De Terugkeer van de koning, het boek voor mannen over liefde, lust en leiderschap,’ dat een bestseller werd en 30 jaar later nog steeds verkoopt. Ik werkte daarin een systeem uit van zeven archetypen – koning, krijger, minnaar, wildeman, minnaar, magiër, nar en heilige – waarin iedereen zijn eigen stijl en vorm van man-zijn kon vinden en herkennen. Het werd min of meer het handboek voor het mannenwerk dat in de decennia daarna begon te groeien, en de laatste jaren een grote vlucht neemt. Blijkbaar zijn hele volksstammen aan jonge mannen op zoek, net als ik destijds, naar wat het betekent om man te zijn.

Maar, zoals dat gaat in de geschiedenis, ontstond er ook een tegenbeweging. In de bevrijding van seksuele en stereotype rollen van man en vrouw, wilden sommigen het liefst de begrippen ‘man’ en ‘vrouw’ helemaal overboord kieperen. De wereld werd meer woke en kreeg meer begrip en respect voor alle andere seksuele soorten en smaken. In essentie kwam de wokebeweging voort uit dezelfde drang naar diversiteit en tolerantie die ikzelf ervaren had. Maar allengs begon de beweging door te schieten, door steeds minder tolerant te zijn naar mensen die ‘nog niet zo ver’ zijn, of die er andere beelden op na houden. De begrippen man en vrouw raakten steeds meer verwaterd en verfoeid. Er ontstond een nieuw dwangbeeld van hoe we ons moesten gedragen: Politiek correct, niet meer ‘man of vrouw’, maar mens. Daarmee leek mannelijkheid opnieuw weer taboe te worden, net zoals het daarvoor was geweest, toen ik mijn werk begon.

Als reactie daarop vond een nieuwe beweging plaats: Mannen als Andrew Tate houden jonge mannen voor dat het OK is om trots te zijn op hun mannelijkheid, maar zoeken hun heil weer bij het oude stereotype: Mannen moeten weer veroveren, de vrouw als bezit en jachttrofee zien, en zetten vrouwen terug achter het aanrecht en de kinderwagen. Je moet als man jezelf op de borst kunnen slaan, jezelf oppompen tot een stoere versie van jezelf en zowel financieel en seksueel weer de ‘predator’ worden die we vergeten zijn. Andrew Tate werd zelf onlangs beschuldigd van verkrachting en het ronselen van jonge meisjes voor sekswerk via een webcam. Tate’s manbeeld lijkt mannen weer terug te katapulteren naar de oertijd, in plaats van de rijkdom en wijsheid die ik in het werk van Robert Bly had ervaren.

Het spreekt momenteel zodanig veel jongeren en mannen aan, dat ik er bang van word. Daarbij komt dat de mannenbeweging à la Andrew Tate een grote weerklank vindt binnen een extreemrechtse politieke beweging die voornamelijk mannen aanspreekt. Terwijl er in vorige generaties geen noemenswaardig verschil was tussen de politieke opvattingen van mannen en vrouwen, zien we opeens een grote verschuiving bij Generatie Z: Waar vrouwen veelal meer links stemmen, zijn mannen de laatste tijd veel rechtser en conservatiever geworden. Zo claimt bijvoorbeeld de engelse politicus Nigel Farage, die het debacle van de Brexit mee organiseerde, dat hij bij dezelfde beweging hoort als Andrew Tate.

Zo lijkt mannenwerk opeens te veranderen van een prachtige manier om mannen vrijer, opener, sensitiever en krachtiger te maken, in wederzijds respect voor vrouwen, in een regressieve mannenbeweging, waarin mannen weer ouderwets de macho en de jager moeten zijn. Het lijkt erop dat we ons weer terug begeven, zowel in de doorgeschoten vorm van de ‘vrouwelijke’ woke-beweging als in de regressieve mannenbeweging van Andrew Tate en consorten. Beiden hebben het gevaar zich te ontwikkelen tot een eenduidig, vastomlijnd, repressief en dwingend beeld van man of menszijn.

Ik hoop dat we niet eindigen met de angst enerzijds dat ‘man-zijn’ binnenkort politiek incorrect is, maar ook niet dat we eindigen met een oud stereotype manbeeld, waarin we allemaal met ontbloot bovenlijf ons op de borst moeten slaan. Wellicht dat we een weg vinden die het hart als uitgangspunt neemt. Dat we als samenleving een openheid en respect behouden voor ieders eigen vorm en inhoud van mannelijkheid, vrouwelijkheid en seksuele identiteit. Niet Woke of Tate, maar een weg daartussenin.

De komende zomer vinden er twee grote mannenfestival plaats: van 28 augustus tot 1 september in België en van 6 tot 8 september in Nederland. Vorig jaar waren we aanwezig op het mannenfestival in Belgie, dit jaar op het Freeman festival, waar we als team twee workshops zullen begeleiden.

FREEMAN FESTIVAL NEDERLAND: https://freemanfestival.nl/ (Thema: het archtype van de koning)
MANNENFESTIVAL BELGIE: https://mannenfestival.be/ (Thema: vieren van broederschap)
HEART OF MEN: www.heartofmen.one (op de website staan tevens podcasts, interviews, artikelen en muziek van Sven en Vicky, die we tijdens de workshops gebruiken)
HOW TO BECOME A SACRED WARRIOR? Online course of 5 zooms, by Eran and Ton, www.tonvanderkroon.com
INTERNATIONAL MEN’S GATHERING SINAI, 27 okt – 3 nov. www.tonvanderkroon.com

Ton van der Kroon is voortrekker van het mannenwerk in Nederland en België, auteur van 11 boeken, waaronder ‘De Terugkeer van de Koning, het boek voor mannen in de 21e eeuw’ (1996) Hij geeft sinds 1990 mannenworkshops, in Nederland, België, Israël en Gaza.

NB. Mocht je dit artikel willen delen, heel graag 😉