artikel over klimaatontkenning
door Ton van der Kroon
Ondanks alle maatregelen die we hebben genomen om de coronacrisis te bezweren, heb ik het idee dat we iets cruciaals over het hoofd zien. Alle mondkapjes, lockdowns, reisverboden, 1,5 meters en vaccins ten spijt sluiten we onze ogen voor de dieperliggende boodschap die het virus ons brengt. Het doet me denken aan de farao van Egypte uit de Bijbel, die ondanks tien plagen nog steeds niet wil luisteren. Want het coronavirus is niet de enige plaag die ons treft. Het lijkt of alle basale elementen van ons bestaan zich tegen ons keren: overstromingen door water, bosbranden door vuur, het uitsterven van 1 miljoen dier- en plantensoorten op aarde, en een virus dat zich met het grootste gemak door de lucht verplaatst en inmiddels vier miljoen doden heeft gemaakt. Aarde, water, vuur, lucht. Wat is er nog meer nodig om ons wakker te schudden uit de zoete slaap van gewoonte?
CONTROLE
Regeringen doen waar ze goed in zijn, ook de onze: we reageren op een mannelijke, daadkrachtige manier, en proberen via concrete maatregelen de controle terug te krijgen op onze wereld die ‘out of control’ lijkt. Ik bewonder de politici die aan het stuur staan om een dergelijke krachttoer te moeten uitvoeren. Maar desondanks bekruipt me het nare gevoel dat we het belangrijkste vergeten: dat we het virus – en alle andere rampen – niet moeten bestrijden als een onoverkomelijke vijand, maar er naar moeten luisteren als een ‘boodschap in vermomming’.
‘Since you grown-ups don’t give a damn about my future, I won’t either,’ schreef een Zweeds meisje in 2018 op een bord. ‘My name is Greta and I’m in ninth grade. And I am school striking for the climate until election day.’ Maar het lijkt alsof de meeste volwassenen reageren als de drie aapjes van ‘horen, zien, zwijgen’: We willen niet luisteren, we sluiten onze ogen en we houden onze mond.
VAN RIO TOT NU
Als we teruggaan in de tijd blijkt de boodschap niet nieuw: In 1992 kwamen zo’n 30.000 mensen uit 171 landen bijeen voor de grootste internationale conferentie tot dan toe: The Climate Conference in Rio de Janeiro. ‘Deze conferentie moet een keerpunt zijn voor de menselijke samenleving, het begin van een resoluter stadium in het proces om onze levenserfenis op aarde te herstellen. Daar deze inspanning al zo lang is uitgesteld, zullen wij wellicht niet kunnen slagen als wij de gelegenheid die zich thans voordoet laten glippen,’ zo stond te lezen in een boek dat speciaal voor de Aardetop werd geschreven.
Maar ondanks alle goede bedoelingen, duurzame plannen, stappen in de richting en meer van dat soort pleisters op de wonde, zijn we nu zo’n 20 conferenties verder en in essentie is er niets veranderd. ‘The changes necessary are still nowhere in sight,’ schrijft Greta. ‘The climate crisis has still never once been treated as a crisis.’ Het is wonderlijk om te zien dat het vooral de wat oudere, blanke mannen zijn die de uitspraken van het Zweedse schoolmeisje onuitstaanbaar vinden. Toen Rosalinde Leijdekker, een meisje van 14 jaar, onlangs een brief schreef brief aan Rutte om ernst te maken met het klimaatprobleem, werd ze overstelpt met haatberichten: ‘kutkind, klimaathysterica’, etc. De ontkenning van het klimaatprobleem neemt groteske vormen aan.
KOP IN HET ZAND
Wat de indianen tijdens de top in Rio al voor ons uitspelden, – dat we anders met de aarde moeten omgaan – lijkt maar niet door te willen dringen tot de top van de menselijke hiërarchie. We gaan vrolijk door met biljarden verslindende projecten zoals het sturen van raketten naar Mars, satellieten om de aarde, zogenaamd milieuvriendelijke auto’s, greenwashing van onze vervuilende acties, het creëren van cryptomunten die onze hebzucht en het daaruit voortkomende casinokapitalisme alleen maar versterken, het ontginnen van nog meer grondstoffen, nog meer surveillance, 5G etc. etc.
Het feit dat we als een kudde gnoes op de afgrond afrennen creëert bij veel mensen een onbewuste angst, net als bij dieren die bij een aankomende tsunami instinctief wegvluchten naar hoger gelegen grond. Mijn vermoeden is dat de mensen die te hoop liepen op het Museumplein en het Malieveld hetzelfde onderhuidse gevoel van onvrede ervaren en zich niet gehoord voelen. We zetten ze weg als wappies en complotgekkies, maar wellicht voelen ze hetzelfde ongemak en onvermogen dat er onder de oppervlakte heerst: er is iets grondig mis met hoe we met z’n allen op deze planeet leven en met de manier waarop we de tekenen daarvan bestrijden. Maar we willen niet luisteren.
IN DE DOOFPOT
In de dystopische triller ‘V for Vendetta’ zegt V tegen de bevolking: ‘I do, like many of you, appreciate the comforts of every day routine – the security of the familiar, the tranquility of repetition. I enjoy them as much as any bloke… But the truth is, there is something terribly wrong with this country, isn’t there?’ De film, die is gemaakt in 2013, vertelt het verhaal over een samenleving die wordt getroffen door een dodelijk virus in het jaar – geloof het of niet – 2020. De maatregelen die de regering in de film neemt, overtreffen verre die van ons, en het land verandert in een ware dictatuur.
Als we echter de controlemaatregelen in de film vergelijken met bijvoorbeeld China, dan is de vergelijking nog niet zo vreemd. Dokters in Wuhan werden het zwijgen opgelegd en verdwenen niet lang daarna. Het onderzoeksteam van de WHO mocht overal onderzoek doen, behalve in het laboratorium waar al jaren met virussen en vaccins wordt geëxperimenteerd. De documentaire die VPRO Tegenlicht wilde maken over het onderwerp werd afgelast wegens bedreigingen van de Chinese overheid. We hoeven maar naar de behandeling van de Oeigoeren te kijken of naar de vrijheidsstrijd in Hong Kong en je hoeft je geen enkele illusies meer te maken over het Chinese dictatoriale bewind.
Zo’n 20 jaar geleden kwamen de eerste Chinese toeristen met mondkapjes op naar Amsterdam. ‘Wat een bizarre vertoning,’ dachten we destijds. Maar inmiddels is het duidelijk dat China als nieuwe supermacht de toon zet, en dat wat daar gebeurt we hier binnen niet al te lange tijd ook kunnen verwachten. Continue monitoring via gezichtsherkenning, sociale puntensystemen, repressie en opsluiting van journalisten en dissidenten, verplichte vaccinatie, verplichte sterilisatie; you name it.
WETENSCHAP EN COMMERCIE
In de film blijkt het virus afkomstig van de regering zelf, en ook hier weten we nog steeds niet het fijne van de oorsprong van de pandemie. ‘Afkomstig van vleermuizen,’ riepen alle wetenschappers in koor, maar het helpt niet dat dezelfde wetenschappers door de farmaceutische industrie betaald worden die ook de vaccins maken. Sterker nog, acht van de dertien top biofarmaceutische bedrijven heeft een locatie of laboratorium in Wuhan, waaronder het Amerikaanse Pfizer, het Duitse Bayer, Fresenius Kabi, Thermo Fisher, Honeywell en DuPont Pioneer. ‘Biolake’s companies are expected to achieve total revenue of over 200 billion yuan by 2018, thus becoming world-class bioindustry parks,’ schreef de Chinese overheid in 2013. Ik vermoed dat de opbrengt inmiddels vele miljarden meer is. De sterke band tussen wetenschappelijke inzichten en commerciële belangen is ongezond groot en vertroebelt het zicht op de oorzaak van de pandemie en de maatregelen en vaccins die ons worden opgelegd. Van een democratie evolueren we geleidelijk naar een pharmacratie en technocratie.
PANDEMONIUM
Het gevolg van al het voorgaande is dat we niet alleen met een pandemie zitten opgescheept, maar ook met een pandemonium. Net als in het verhaal van de Toren van Babel begrijpen we elkaar niet meer. We horen om ons heen een kakofonie van meningen, opinies, emoties en tegengestelde theorieën. Het debat – de kunst van het naar elkaar luisteren – is als sneeuw voor de zon verdwenen. Media – zowel de reguliere als de social media – publiceren alleen nog wat past in hun straatje en in hun wereldbeeld. Ieder sluit zich op in zijn of haar bubbel. Het gevolg is dat we elkaar steeds meer gaan wantrouwen. Familieleden, vrienden, collega’s of echtgenoten komen soms faliekant tegenover elkaar te staan, wat leidt tot scheidingen, ruzies of onderlinge strijd.
Gevaccineerden vermijden of ontvrienden hun ongevaccineerde vrienden en omgekeerd, en onlangs hoorde ik de stelling dat ongevaccineerden eigenlijk geen zorg meer mogen genieten, aangezien ze verantwoordelijk zouden zijn voor de ziekte van anderen. Het is een boude stelling die de polarisatie tekent waar we in terecht zijn gekomen.
Als we een laag dieper kijken zien we waar deze strijdvaardigheid en woede vandaan komt: Onderhuids voelen we allemaal hoogstwaarschijnlijk aan dat de crisis veel groter is dan we willen onderkennen, en net als op de Titanic probeert ieder zijn eigen hachje te redden. Simpel gezegd: we zijn bang; bang om ten onder te gaan, bang voor de chaos, bang voor de dood, en we reageren dat af op anderen. De ‘schaapjes’ zijn boos op de ‘wappies’, de ‘wappies’ zijn boos op de regering, rechts is boos op links, en ga zo maar door. Door zo hard mogelijk onze mening van de daken te schreeuwen hopen we nog enig houvast te vinden in de chaos, maar het verbloemt niet wat er ten diepste plaatsvindt: we hebben eigenlijk geen idee wat er gaande is en zijn niet bereid te luisteren.
RAPPORT VAN ROME
Het rapport ‘Grenzen aan de groei’ van de Club van Rome voorspelde in 1972 veel van de problemen waar we momenteel mee te maken hebben: de groei van de wereldbevolking, voedselproductie, industrialisering, uitputting van natuurlijke grondstoffen en vervuiling. Het voorzag dat bij de huidige ontwikkelingen in 2030 de grondstoffen op zijn en dat in 2040 een volledige instorting van de huidige samenleving plaats vindt. Geen gezellige vooruitblik. Maar wellicht is dat hoe de menselijke geest werkt: we moeten de crisis aan den lijve ondergaan voordat we ingrijpen. Net als de Egyptische farao die pas na de dood van zijn oudste zoon luistert naar de boodschap van Yahweh.
Binnenkort – van 1 tot en met 12 november – vindt de 26e Climate Conference plaats in Glasgow, Schotland. Sommigen noemen het de ‘Conference of the Last Call,’ anderen vermoeden dat we al voorbij het tipping point zijn. Hoe dan ook, het water staat ons aan de lippen, figuurlijk gesproken, maar binnenkort ook letterlijk.
Elf dagen lang zullen politici, experts en wetenschappers met elkaar overleggen over de te volgen koersen en klimaatacties. Als we verder ingaan op de ingeslagen weg, zal dat veel polemiek en controverse veroorzaken, ook in de media. Ieder zal wijzen naar de andere partij. Terwijl we eigenlijk één mensheid zijn, met één gezamenlijk probleem: onze verhouding tot de aarde. We gaan het niet redden door elk symptoom met groeiende angst en controle aan te pakken, we zijn toe aan een heel andere aanpak.
Mijn voorstel is om tijdens die 11 dagen alle woorden, discussies en werk te stoppen en één uur stilte in te lassen, en wel op het ‘elfde uur’: op 11 november van 11 tot 12 uur. Het doel? Gewoon, om te luisteren….
Ton van der Kroon
‘De Terugkeer van de Koning, Man-zijn in de 21e eeuw’
NB. Wil je het artikel doorsturen, klik dan hieronder: