De Heilige Graal van deze tijd is het gebruik van artificiële intelligentie. Ontelbare nieuwe mogelijkheden dienen zich aan op het gebied van communicatie, wetenschap, geneeskunde, veiligheid en financiën. Een nieuwe wereld heeft zich geopend. Het digitale goud dat we opgedolven hebben heeft namen als bitcoins, data en microchips. Maar is het de heilige graal of een vervloekte ring die we in onze handen hebben? Brengt het ons de ultieme verlossing of de ultieme ondergang?
Een van de meest iconische filmscènes in de afgelopen decennia is wanneer Neo wakker wordt uit de Matrix. Hij beseft dat hij in werkelijkheid een batterij is die een artificieel leven leidt in een digitale realiteit. De wereld waarin hij leeft is één groot computergestuurd programma, de Matrix. Zijn mentor, Morpheus legt hem uit hoe het zit: “You’ve been living in a dream world, Neo. This is the world as it exists today… Welcome to the desert of the real.”
De eerste film van de trilogie kwam uit in 1999, aan de vooravond van een nieuw millennium. De film was niet alleen iconisch door zijn vormgeving en onvoorstelbare gevechtsscènes, maar hij deed ons ook op een heel nieuwe manier naar de werkelijkheid kijken. Hij opende ons als het ware de ogen voor de wereld waarin we leven.
Als we om ons heen kijken zien we dat de filmische werkelijkheid van The Matrix al diep is doorgedrongen in onze wereld. We zijn steeds afhankelijker van computers en zitten dagelijks uren aan een desktop of laptop. Met de invoering van chatGTP brak er een heel nieuwe fase aan in het digitale tijdperk, dat nog maar net begonnen is. Artificial Intelligence neemt met groot gemak veel van ons menselijk handelen en denken over. AI schrijft sneller dan wij ooit kunnen schrijven en produceert boeken, artikelen, samenvattingen etc. Hij maakt schilderijen die niet van echt te onderscheiden zijn, schaakt beter dan de beste topschakers, en voert allerlei berekeningen uit die anders onmogelijk zouden zijn. “At some point in the early twenty-first century all of mankind was united in celebration,” vertelt Morpheus aan Neo. “We marveled at our own magnificence as we gave birth to AI.”
De digitale wereld dringt inmiddels in sneltreinvaart binnen in de gewone realiteit: onze huizen, auto’s, koelkasten, winkels, kantoren, openbaar vervoer etc. worden steeds verder aangestuurd door digitale netwerken zoals 5G. Alles wordt ‘smart.’ Je kan soms je oven zelfs niet meer gebruiken als deze niet is aangesloten op wifi.
Dat lijkt allemaal reuze handig en effectief. Ons geldsysteem en de beurshandel wordt al volledig aangestuurd door wereldwijde supersnelle computernetwerken. Speciaal voor financiële transacties zijn er fiberoptic kabels op de bodem van de Atlantische oceaan om net dat tikkeltje sneller te kunnen kopen en verkopen. De mens lijkt pro forma nog enige controle te bezitten, maar de vraag is: is dat wel zo? Hebben we nog in de hand wat we zelf gecreëerd hebben?
Yanis Varoufacis, de voormalig minister van financiën van Griekenland, noemt mannen als Marc Zuckerberg, Elon Musk, Jeff Bezos de nieuwe ‘Lord of the Clouds’. Waar we tijdens het feodale stelsel gehorig waren aan landeigenaren en de kerk, tijdens de industriële revolutie ondergeschikt waren aan de grote kapitalistische bedrijven, zo worden we nu een soort lijfeigenen van de grote internetbedrijven. We zijn namelijk niet alleen haar klanten, maar ook haar medewerkers, toeleveranciers en slaven, gezien de grote verslavingsgevoeligheid van internetsystemen als X, Instagram, Facebook en TikTok. Je betaalt er misschien geen geld voor, maar je betaalt met je data, je privacy en je tijd. De Cloud en AI worden almachtig.
We weven steeds meer een cocon om ons heen van een computergestuurde realiteit, à la The Matrix. Het beste voorbeeld is waarschijnlijk onze smartphone. Urenlang staren we ernaar, scrollen langs tijdlijnen, bekijken nieuwtjes, aanbiedingen, aandelen, berichten, betalingen, Whatsappjes, Twitter feed, etc. In de Matrix liggen mensen aangesloten op de hoofdcomputer met een plug in hun nek. Bij ons is dat niet nodig; wij zitten ingeplugd op onze mobiel. Het enorme digitale aanbod is oneindig groot. We zijn hooked, verslaafd aan ons scherm, dat speciaal ontwikkeld is om onze aandacht vast te houden. Kijk een keer rondom in de trein of de metro, en je weet hoe groot het probleem is.
Blijkbaar wisselen we de fysieke realiteit in voor een digitale, computer gefabriceerde realiteit. Dat heeft de nodige gevolgen die we in eerste instantie niet door hebben. In het begin vallen vooral de voordelen op. Het gemak, comfort, de medische mogelijkheden, de innovatie. The sky is the limit. Maar na zo’n twee decennia internet en digitaal gemak beginnen ook de schaduwkanten zichtbaar te worden. We zijn steeds afhankelijker aan het worden van technologie.
We creëren een wereld waarin de natuur, fysiek contact en de ‘gewone’ werkelijkheid, steeds minder plaats innemen. We worden opgeslorpt door de digitale wereld. Uiteindelijk gaat onze internetgebruik niet alleen te koste van de aarde, de natuur en de energiebronnen maar uiteindelijk van onszelf. Wij bestaan namelijk niet uit nulletjes en eentjes, maar uit cellen, spieren, bloed en botten. Die twee lijken vooralsnog niet in overeenstemming te zijn met elkaar, maar ook dat gaat in de toekomst veranderen. Biotechnologie en genetische technologie maken grote stappen voorwaarts. De zogenaamde Organoid intelligentie, zal wellicht op den duur AI vervangen. Organoid is zoiets als hersencellen uit een laboratorium. Op dit moment gaat het nog om een combinatie zoals Neuralink, een chip die in je hoofd wordt geplaatst om hersencellen aan te sturen.
Daarnaast is het binnen tien jaar al mogelijk om een foetus te laten groeien in een kunstmatige baarmoeder en haar ook geboren te laten worden. Geen moeder meer nodig. Via genetische manipulatie kunnen we daarbij de kenmerken, gelaatstrekken, talenten, IQ, en andere zaken naar willekeur aanpassen. In China zijn ze al vergevorderd met deze technologie. Voor sommige wetenschappers en consumenten is dit reuze interessant, voor anderen is het een dystopisch schrikbeeld.
Net zoals we alle oorspronkelijke geneeswijzen en natuurlijke medicijnen hebben vervangen voor wetenschappelijke methoden en kunstmatig gefabriceerde medicatie, zo vervangen we onze natuurlijke wereld voor een digitale, artificial reality. We zijn op de stoel van God zelf gaan zitten. En volgens diezelfde wetenschappelijke inzichten bestaat God helemaal niet. Het lijkt alsof we als mensheid steeds knapper worden. We creëren onze eigen wereld, een moderne toren van Babel.
Ray Kurzweil, AI-adviseur van Google en auteur van de bestseller ‘The singularity is near’, ziet de toekomst positief in:
‘We zullen in de toekomst een combinatie worden van natuurlijke intelligentie en cybernetische intelligentie. Dit wordt mogelijk gemaakt door nanobots – robots ter grootte van moleculen – die niet-invasief via de haarvaten onze hersenen zullen binnendringen. Tegen 2045 zullen we intelligentie miljoenvoudig hebben uitgebreid en het zal ons bewustzijn verder verdiepen. (…) Het wordt niet wij versus AI: AI gaat in onszelf zitten. Het zal ons in staat stellen om nieuwe dingen te creëren die voorheen niet mogelijk waren. Het wordt een fantastische toekomst.”
In mijn studententijd ging ik ooit naar een Sciencefiction nacht in de bioscoop. Er werden vijf films gedraaid die een blik gaven op de toekomst. Eén film zou ik nooit vergeten: Brainstorm. De film ging over een team van wetenschappers die een manier uitvinden waarop emoties, ervaringen en sensaties op tape kunnen worden opgenomen en later kunnen worden afgespeeld. Het project loopt voortvarend, totdat het leger het project overneemt en het beheer van het laboratorium in handen neemt. De nieuwe techniek biedt namelijk ongekende militaire mogelijkheden. De wetenschappers beseffen dat ze een moorddadig middel gecreëerd hebben en besluiten in een wanhoopsdaad het hele laboratorium op te blazen.
Eenzelfde gevaar zien we momenteel bij het gebruik van digitale techniek en AI door de militaire industrie. Een eerste gevolg daarvan zien we in de oorlogsvoering in Gaza, aldus een artikel van Aljazeera.
De oorlog biedt het Israelische leger (IDF) een ongekende kans om AI op veel grotere schaal in te zetten, via een programma dat ‘Habsora’, heet, oftewel ‘The Gospel’. The Gospel kan in snel tempo Hamas-doelen opsporen. Door snelle en automatische extractie van gegevens doet Habsora automatische aanbevelingen voor het aanvallen van doelwitten, zoals de privéwoningen van individuen die ervan verdacht worden Hamas of Islamitische Jihad agenten te zijn.
In een interview zei Aviv Kochavi, hoofd van de IDF, dat het “een machine was die op een effectievere manier dan ieder mens enorme hoeveelheden gegevens produceert en deze vertaalt naar doelwitten”.
“Het is echt als een fabriek,’ zegt een van de medewerkers. ‘We werken snel en er is geen tijd om ons in het doelwit te verdiepen. De opvatting is dat we worden afgerekend op hoeveel targets we genereren.” Naarmate de bombardementen op Gaza intensiever werd, eisten de commandanten van de IDF een continue aanvoer van doelwitten.
“We werden constant onder druk gezet: ‘Breng ons meer doelen.’ Ze schreeuwden echt naar ons,” zei een intelligence-officier. “We kregen te horen: we moeten Hamas naar de kloten helpen, koste wat het kost. Bombardeer wat je kunt.”
Een nieuw AI programma werd gebruikt naast Hasbora, ‘Lavender’ geheten. Lavender creëerde een database van tienduizenden individuen die werden gemarkeerd als laaggeplaatste leden van Hamas. Het nieuwe programma zocht niet alleen individuen als doelwit, maar ook geschikte gebouwen en structuren om te bombarderen.
“We voerden de meeste aanvallen uit met domme bommen, en dat betekende letterlijk het hele huis laten vallen op de bewoners. Het is veel gemakkelijker om het huis van een gezin te bombarderen. Je wilt geen dure precisie bommen verspillen aan onbelangrijke mensen – het is erg duur voor het land en er is een tekort [aan die bommen]. Maar zelfs als een aanval wordt afgewend, kan het je niets schelen – je gaat meteen door naar het volgende doelwit. Door het systeem komt er nooit een einde aan de doelwitten. Er wachten er nog 36.000.” Het is waarschijnlijk een van de redenen dat het aantal gedode strijders veel hoger ligt dan het werkelijke aantal Hamasstrijders en dat 80% van Gaza inmiddels in puin ligt.
De ontdekking van AI lijkt naast de nodige voordelen ook een gruwelijke schaduw te creëren. Oorlog wordt ontmenselijkt, en robots en drones voeren momenteel de bombardementen uit, zonder noemenswaardige tussenkomst van mensen. De film ‘Brainstorm’ lijkt realiteit te zijn geworden. Binnenkort kan de computer zelf bepalen wie het doodt of niet.
(Met dank aan Vicky Froyen)
BRONNEN:
https://www.standaardboekhandel.be/p/code-rood-9789464788914
https://www.aljazeera.com/program/upfront/2023/12/22/israels-ai-powered-mass-assassination-factory
https://qz.com/google-employees-protest-israel-ai-cloud-contracts-1851415333