Door Ton van der Kroon
BORIS, BIBI, BANNON, BAUDET, BOLSONARO
In de aanloop naar de Brexit wordt steeds duidelijker dat we aan het eind zijn gekomen van een van de langste beschavingen: de heerschappij van de blanke man. Waar we tot nu toe heer en meester waren over de hele wereld, over vrouwen, zwarte en gekleurde mensen, kinderen en jongeren, grondstoffen, landen en welvaart, lijkt het erop dat er een massale protestbeweging tegen de huidige mannelijke machthebbers is begonnen. Die probeert koste wat koste vast te houden aan de status quo en aan zijn verworven rechten. De blanke man is bang en boos. Van Bolsonaro to Baudet, van Boris tot Bibi, van Orban tot Bannon. Allemaal trachten ze met veel lawaai, verontwaardiging en wapengekletter het recht van de blanke man te handhaven.
GEMOR IN HET VOORONDER
Intussen trekt Greta in haar bootje de oceaan over, beschilderen indianenvrouwen hun gezichten met oorlogskleuren om hun oerwouden te beschermen, trekken Israëlische en Palestijnse vrouwen samen de straten op, spijbelen kinderen massaal om de aandacht op het milieu – en daarmee hun toekomst – te vestigen, en proberen de meest verstandigen het Verenigd Koninkrijk te redden van de afgrond waarin het dreigt te vallen.
Nu is het als man natuurlijk niet fijn als je hele bestaan wordt bedreigd, je status afkalft en overal aan de poten van je welverdiende beschaving wordt gezaagd. Terwijl we ons tot dusver de baas voelden van een westerse wereld die veel overeenkomsten toont met de Titanic – snel, groot, luxe en vooruitstrevend – lijkt opeens iedereen tegelijk uit de tweede, derde en lagere klassen naar het bovenste dek te komen om ons te vertellen dat de boot zinkende is en dat we een andere koers moeten varen. Waar halen ze het gore lef vandaan?
CRISIS VAN MANNELIJKHEID
Van alle crisissen in de wereld – de milieucrisis, de klimaatcrisis, de vluchtelingencrisis, de astronomische schuldenberg en nog zo wat- lijkt één crisis steeds acuter en nijpender te worden: de crisis van mannelijkheid. Als we naar het overgrote deel van de wereldleiders van vandaag kijken, zien we dat we met een gigantisch probleem in onze maag zitten. We zijn opgezadeld met mannen die tappen uit het oude vaatje van machismo en sexisme, dictatoriaal en autoritair gedrag, of ronduit onbenullige onverschilligheid. De koning is dood en de nar is aan de macht, zo blijkt uit het leiderschap van bijvoorbeeld Donald Trump en Boris Johnson. Het doet nog enigszins komiek aan, omdat we dagelijks kunnen smullen van een fascinerende soapserie, ware het niet dat er zulke belangrijke zaken op het spel staan. Siberië en de Amazone staan in brand, het ijs van Groenland smelt in ijzingwekkend tempo en meer dan 70 miljoen mensen zijn wereldwijd op de vlucht. Willen we alle crisissen en uitdagingen die momenteel in de wereld spelen te lijf gaan, dan zullen mannen als eerste bij zichzelf te rade moeten gaan. Wat hebben we als man te leren om onze plek in ‘The Circle of Life’ op een goede manier in te kunnen nemen?
Het blijken namelijk vooral blanke mannen tussen pakweg 40 en 60 jaar te zijn die blijk geven van een hardnekkig patroon van ontkenning, egoisme, hebzucht, angst voor buitenlanders, en gebrek aan zelfreflectie. Zo twittert Baudet over Greta: ‘Haha. Dat dit vroegrijpe Alice Miller-syndroom mag ‘speechen’ in het Europees Parlement. Laten we de kneuzen die meejanken met dit narcistisch pubertijdsperikel vervangen en verslaan.’ De blanke man voelt zich aangevallen in zijn veilige bastion en slaat hard terug.
DE INTRIGANTEN
De boosheid van de blanke man wordt gevoed door een aantal boosaardige raadgevers en intriganten. In Amerika zijn dat Bannon en tot voor kort Bolton, in Groot Britannië vormen Nigel Farage en Jacob Rees Mogg de stokers van de Brexit en is Dominic Cummings de sluwe raadgever achter Johnson. Erudiete en elitaire clowns die met veel universitaire flair, grootspraak en leugens het land ten gronde richten. Het lijken studenten die het corpsleven nog niet ontgroeid zijn. In Nederland zien we een dergelijk tweetal in Thierry Baudet en Theo Hiddema. Een komisch duo dat zich bedient van dezelfde universitaire taal, gebrek aan realiteitszin en hilarische of juist schokkende one-liners. Ze houden ervan om te confronteren en te bruskeren. Ze goochelen met woorden waardoor het voor niemand meer helder is wat er werkelijk gaande is. Zolang de ware koning ontbreekt, en het land een gezond leiderschap mist, ziet de nar zijn kans om op de troon te gaan zitten. De blanke middelbare man geeft zich niet zomaar gewonnen. Hij hoopt koste wat koste het oude bastion van mannelijke witte dominantie te behouden.
DE VIJAND
Het feit dat jongeren, homo’s en lesbiennes, zwarten en zoveel andere groepen deel gaan uitmaken van de dominante westerse cultuur – en dat wij steeds meer deel worden van een wereldcultuur – is voor veel witte mannen een bedreiging van hun identiteit. Het grootste gevaar zijn natuurlijk de Moslims, die met miljoenen onze kant opkomen om ons de Sharia, de Jihad en de Koran op te leggen, zo vreest de blanke man. De moslims zijn de perfecte verbeelding van het Kwaad, de Vijand, de Aartsrivaal: donkere huid, geboerkaadte vrouwen en een duistere religie. Ze vormen het schrikbeeld van onze diepste angst. In onze geest veranderen hulpbehoevende vluchtelingen in een leger van Orks en White Walkers waar alleen een gigantische muur ons van kan redden. Het is de muur van onze eigen kortzichtigheid en xenofobie die ons verder isoleert van de rest van de mensheid.
Angst, boosheid en het verlies van zekerheid en identiteit kunnen gemakkelijk omslaan in geweld, onderdrukking en machtsmisbruik. Als laatste redmiddel wordt gegrepen naar oorlog, strijd en het verslaan van de ‘vijand’. De duistere kant van de man neemt het over. De man die geen verantwoordelijkheid wil dragen voor zijn eigen gevoelens van onmacht, agressie of angst, en daarmee een land of een heel volk mee de afgrond instort. Een man als Bolsonaro van Brazilie voert niet alleen een hetze tegen inheemse volkeren die strijden voor hun oerwoud, hij doet er ook alles aan om het oerwoud nog sneller naar de haaien te helpen. Indianen noemt hij ‘parasieten’ en hij heeft vanaf het begin van zijn presidentschap het oerwoud opengegooid voor mijn- en roofbouw. In de Verenigde Staten is het Bolton, de veiligheidsadviseur van Trump, die onomwonden aanstuurt op een full out oorlog met Iran, nadat hij eerder meehielp Irak in de afgrond te storten.
DE HAND IN EIGEN BOEZEM
Nu ben ik zelf natuurlijk ook een blanke man van in de vijftig. En hoe makkelijk is het om vanuit de veilige Amsterdamse Jordaan commentaar te hebben op de bobo’s in de wereld? Dat is wat we namelijk graag doen: commentaar geven op anderen, maar zelf in onze zijn eigen veilige bubbel blijven zitten.
De veilige bubbel van de man bevindt zich voornamelijk in zijn hoofd. Meningen, oordelen, links rechts denken, wij – zij. De wereld overzichtelijk ingedeeld in zwart-wit. Maar zo simpel zit de werkelijkheid niet in elkaar. Het hoofd is een gevangenis geworden. De oplossing ligt ergens anders: ‘lager’, dichter bij de realiteit. Zodra je zakt vanuit je hoofd naar je hart verandert ‘of/of’ in ‘en/en’, ‘wij/ zij’ wordt ‘ik en jij’, afgescheidenheid en veroordeling wordt verbinding, je terugtrekken achter je eigen muur wordt open staan voor de ander, denken verbindt zich met voelen en handelen. Dat is waartoe vrouwen ons al jaren uitnodigen.
Ton van der Kroon geeft sinds1989 mannenworkshops en is de auteur van ‘De Terugkeer van de Koning, het boek voor mannen over liefde, lust en leiderschap.’